First times and premieres

(voor Nederlands klik hier)

Understanding

About three weeks ago I overheard Bukky outside talking to our former driver, Andrew. I suddenly realised that I could understand everything they said, when I couldn't understand a word he said when I first got here.

In other words, the last week in Liberia consisted of first times and premieres.

Tonia is Liberian too

Like Tonia's arrival. For the first time I realised that she's not only Dutch but also Liberian, the way she talks, the way she eats (not a morsel of meat remains on that chicken bone). It isthe first time I can recognise what "Liberian" is.

It is special to share our experiences. with Tonia. Because of what she experienced, she has a different perspective on the country and its history than an 'objective' outsider could. She still sees the relative stability as fragile; you only need to have one group that's hostile to another, and the potential for escalation has been created

Burglary and beach

And we had the first burglary. Well, attempted burglary. With a long stick, pushed through a window, they tried to steal a handbag. They weren't successful, but it was still exciting. They also tried to break in at Tonia’s dad's house, after Tonia had been seen there with a plastic bag. Where there are "white" people, there's money to be had.

The highlight of our last weekend in Liberia was undoubtedly the family excursion to Ecolodge, a beach resort where you can sun bathe on the beach or at the pool, can swim in a lake and enjoy a delicious lunch. Because of the Harmattan, a dusty wind from the Sahara desert, it's unfortunately not very sunny, so no one has any reason to be jealous of our tan.

Goody bags, good food, and lots of glue

And then of course there are the launch and graduation on December 8th. The preceeding days consisted of preparations and stress, making goody bags for the most important guests with the kids club, for example, where Roos and I realise how little these kids actually get to craft things. They find it very difficult to be creative, and don't easily reach for the craft supplies set out for them on the table. And when they do, the volunteers quickly call them to order: use it sparingly, don't stiekem take it home. It's not really strange because these things were all brought from the Netherlands, and when it's finished, it's finished. But the kids do eventually warm to the task, and especially glue and glitter turn out to be favorites. The results are colourful.

Every evening, the MF kitchen is filled with trainers and trainees working hard to have all the food ready before the 8th. It's great to see how everyone is committed to making this a success. The day before the launch, we too join the people making overhours, essential because the team meeting, also on that day and really essential, we can't start our preparations until in the afternoon. Roos and I made labels for the soap we will be exhibiting and for the products in the goody bags. We do a lot of glueing and packaging. Thankfully one of our trainees has a soft of laminating machine that she uses for her own soap. She and the trainer, Moses, now use it to package our soap, which he made on Friday. Extra gorgeous and extra scented of course.

  

Our speakers are here, but where are our guests?

The launch. We're up at 5 am. There's no light, so we "shower" in the dark. At 5.45 am we head towards Monrovia Christian Fellowship, where our event will be held. A lot still needs to be done and not everything proceeds smoothly, but around 10am, the starting time for our event, we're ready to receive guests. The banner's up, LAUNCH MINEKE FOUNDATION 2015 & GRADUATION CEREMONY OF VOCATIONAL TRAININGS in bright colours, and we are at the ready with our lists to mark off guests as they arrive. The first speaker, William Dennis from the Business Start-up Centre, is already there so we can begin.

But there are no guests. Quarter past 10, and no one. Liberian time, right. But the UN Women speaker arrives - Ndiaya Awa Seck, the country director herself, who hadn't been sure she could make it. We do not want to make her wait long, because she has other commitments. Luckily some guests trickle in and at 10.30 we decide to just start. While William speaks more and more people flow inside.

Eventually, we had about fifty people in total – with one person staying longer than another. Less than had registered, but enough to call it a successful event.

If only because of the big names: UN Women, IMF, Deputy Minister for Instruction, and as icing on the cake, the Minister of Gender herself who acted as keynote speaker.

Or because of our Kid's Club delegates who did a fantastic job. They look elegant and they are not shy. Before they hand out the goodie bags they carry out a mini-presentation which they learned by heart and sing their own Kid's Club song - we are the young achievers, we are the future leaders. I immediately believe them.

Or maybe it was the 'exhibition' of our soap and our pastry. Brightly colored laundry soap, green liquid soap, bags of white powdered soap. And of course large bowls full of pawpaw pie, donuts and various types of cookies, breads and cakes. All of these are in great demand.

Singing, dancing, and smiling

We are very happy, and a little tired, but we don't have time for that as it's soon time for the second part of the program: the graduation. The approximately 75 trainees 'march' in with music, with loud cheers and dancing, wearing MF t-shirts. Along the procession people are filming and photographing, and the trainees beam as if they were celebrities.

The trainees are addressed by Bukky, Tonia, her father and several Dabwe Town delegates. After they have received their diploma - symbolically, at least, they will get the real diploma a few days later - it's time for photos. Or rather, lots of photos. Tonia, Bukky, Roos and I end up standing for half an hour to smile at dozens of cameras with our arms around dozens of trainees, both known and unknown.

Proud

Time for rice, chicken and cooling down. Our feet are tired but our minds can still handle a couple of things, and at home we look at the pictures. We are proud. Of our trainees and trainers who have worked so hard, not only the day before the event, but for months. Of Tonia, who has put established something beautiful in Liberia. Of Bukky who works hard every day to put MF on the map.

The last day

And then, the last day. One last time to breakfast with rice. One last time to play with Daniel. One final time to close the office. And pack suitcases.

While we are mashing potatoes – we're cooking a Dutch supper for the final meal - the light suddenly switches on. Thank you LEC! A Liberian gift on our last evening.

The Liberian customs is less well-disposed towards me. After we've said our goodbyes - not fun at all - we are dropped off at the offices of Royal Air Maroc, where we eventually travel to the airport with a van. When our temperature is measured and put on a sticker on our passport - long live Ebola - and after our luggage has been checked in manually (they don't do computers here), customs points out that I was only allowed to be in the country for 15 days, according to the stamp on my passport. My visa said three months, but they took that from me on arrival. Roos had the exact same visa, and it states 30 days on her passport - so it's completely random. I say that I did not realize that it said 15 days – and that´s true, because the stamp is so vague that you can not read the word 'days', only '15' which is written in pen. The man sighs and shakes his head, telling me that I 'm breaking the law, while he passes my passport to his colleague who stamps it. I'm allowed through.

When I'm singled out at boarding to open my suitcase, from which MF soap is removed which, for unclear reasons I'm not allowed to take with me, I have just about completely had it with Liberia.

I miss Liberia

But it is short-lived. On the way from Casablanca to Amsterdam, Roos and I see a cockroach in our plane. Whether we brought him with us or if he just wanted to remind us of what we're leaving behind, I don't know, but I have reached the point that I miss even him.

Eerste keren en premières

(Click here for English)

Begrijpen 
Ongeveer drie weken geleden hoorde ik Bukky buiten praten met onze ex-chauffeur Andrew. Ineens realiseerde ik me dat ik alles kon volgen wat ze zeiden, terwijl ik aan het begin geen woord uit zijn mond kon verstaan. Kortom, de laatste week in Liberia bestond uit eerste keren en premières. 

Tonia is ook Liberiaanse 
Zoals Tonia’s komst. Voor het eerst realiseerde ik me dat ze niet alleen Nederlands is maar ook Liberiaans – hoe ze praat, zelfs hoe ze eet (geen greintje vlees blijft over aan dat kippenbotje). Het is dan ook voor het eerst dat ik kan herkennen wat Liberiaans eigenlijk is. Het is bijzonder om onze ervaringen met Tonia te delen. 

Door wat ze heeft meegemaakt kijkt ze toch anders naar het land en de geschiedenis dan je als ‘objectieve’ buitenstaander kunt. Zo blijft ze de relatieve stabiliteit als wankel zien – er hoeft in 2017 bijvoorbeeld maar één partij vijandig tegenover de andere te staan en het kan weer escaleren. 

Van inbraak tot strand 
En de eerste keer dat er is ingebroken. Althans, dat een poging daartoe gedaan is. Met een lange stok door het raam probeerden ze ‘s nachts een handtas op te lichten. Mislukt, maar toch wel spannend. Ook bij Tonia’s vader is een poging gedaan, nadat Tonia met een plastic tasje bij zijn huis was gesignaleerd. Waar ‘witte’ mensen zijn, is namelijk geld. 

Het hoogtepunt van ons laatste weekend in Liberia was zonder twijfel het gezinsuitstapje naar Ecolodge, een resort aan het strand waar je kunt zonnebaden op het strand of aan het zwembad, kunt zwemmen in een meer en heerlijk kunt lunchen. Vanwege de Harmattan – een stoffige wind vanuit de woestijn – is het helaas niet erg zonnig, dus niemand hoeft jaloers te worden op onze kleur. 

Goodie bags, goed eten en heel veel glitter 
En dan natuurlijk de launch en de graduation op 8 december. De dagen ervoor bestonden uit voorbereidingen en stress – goodie bags voor de belangrijke gasten maken met de Kid’s Club bijvoorbeeld, waarbij Roos en ik erachter komen hoe weinig ze normaal eigenlijk knutselen. Ze vinden het lastig om creatief te denken, grijpen niet snel naar knutselmaterialen die op tafel staan. Als ze het wel doen, roepen de vrijwilligers ze meestal ook snel tot de orde – zuinig zijn, niet stiekem mee naar huis nemen. Niet zo gek ook, want het zijn allemaal spullen uit Nederland - als het op is, is het op. Toch lopen ze uiteindelijk warm – vooral lijm en glitters zijn populair – en het resultaat is kleurrijk. 

Iedere avond staat de MF-keuken tot de late uren vol trainees en trainers die keihard werken om al het eten voor de achtste op tijd af te hebben. Mooi om te zien hoe iedereen zich inzet om dit een succes te maken. De dag voor de launch doen ook wij mee met overuren draaien – hoognodig, want door de teamvergadering – ook die dag en ook hoognodig - kunnen we pas in de middag beginnen met de voorbereidingen. Roos en ik hebben labels gemaakt voor de zeep die we zullen tentoonspreiden en voor de spullen in de goodiebags. Er moet dus geplakt worden en ingepakt. Gelukkig heeft een van onze trainees een soort lamineerapparaat die ze voor haar eigen zeep gebruikt, waar zij en trainer Moses nu de onze mee inpakken die hij vrijdag heeft gemaakt – extra mooi en extra geurend, natuurlijk. 

 

Onze sprekers zijn er, maar waar zijn onze gasten? 
De launch. Om 5 uur op. Geen stroom, dus ‘douchen’ in het donker. Om kwart voor zes rijden we richting de Monrovia Christian Fellowship, waar ons event zal plaatsvinden. Er moet nog veel klaargezet worden en niet alles gaat even vlot, maar rond 10 uur, de starttijd van onze event, staan we klaar voor ontvangst. De ‘banner’ hangt – LAUNCH MINEKE FOUNDATION 2015 & GRADUATION CEREMONY OF VOCATIONAL TRAININGS in felle kleuren - wij staan klaar met onze lijsten om de genodigden op af te kruisen. De eerste spreker, William Dennis van Business Startup Center Monrovia, is er al, dus we kunnen in principe beginnen. 

Maar er zijn geen gasten. Kwart over 10, en niemand. Liberiaanse tijd hè. Maar dan arriveert de spreker van UN Women – Awa Ndiaya Seck, de country representative herself, die eigenlijk niet zou komen. We willen haar niet te lang laten wachten, ook omdat zij nog andere verplichtingen heeft. Gelukkig komen er toch wat gasten binnendruppelen en om half 11 besluiten we gewoon te beginnen. Terwijl William spreekt stromen er steeds meer mensen binnen. 

Uiteindelijk zijn er in totaal ongeveer vijftig mensen geweest – de een wat langer dan de ander. Minder dan zich hadden aangemeld, maar genoeg om het event een succes te noemen. Al was het maar vanwege de grote namen: UN Women, IMF, de Deputy Minister for Instruction, en als klap op de vuurpijl de Minister of Gender zelf die als keynote speaker optrad. 

Of vanwege onze Kid’s Club-afgevaardigden, die het fantastisch deden. Ze zien er piekfijn uit en verlegen zijn ze niet. Voordat ze de goodie bags uitreiken hebben ze een mini-presentatie uit hun hoofd geleerd en zingen ze hun eigen Kid’s Club-liedje - we are the young achievers, we are the future leaders. Ik geloof ze meteen. 

Of misschien was het de ‘exhibition’ van onze zeep en onze pastry. Felgekleurde laundry soap, groene liquid soap, zakjes wit waspoeder. En natuurlijk bakken vol pawpaw-pie, donuts en verschillende soorten koekjes, broden en cakes. Alles vindt gretig aftrek. 

Zingen, dansen en glimlachen 
We zijn heel tevreden, en een beetje moe, maar daar hebben we geen tijd voor want het is al gauw tijd voor het tweede deel van het programma: de graduation. De ongeveer 75 trainees ‘marchen’ binnen op muziek, onder luid gejuich en gedans, gekleed in MF-t-shirts. Langs de stoet staan mensen te filmen en fotograferen, de trainees stralen alsof ze beroemdheden zijn. 

De trainees worden toegesproken door Bukky, Tonia, haar vader en verschillende Dabwe Town-afgevaardigden. Nadat ze hun diploma hebben ontvangen – symbolisch, althans, de echte krijgen ze nog – is het tijd voor een fotomoment. Of eigenlijk, heel veel fotomomenten. Tonia, Bukky, Roos en ik staan uiteindelijk een half uur lang naar tientallen camera’s te glimlachen met onze armen rondom tientallen trainees, al dan niet bekend. 

Trots 
Tijd voor rijst, kip en afbouwen. Onze voeten zijn moe maar onze hoofden kunnen nog even, en thuis bekijken we de foto’s. We zijn trots. Op onze trainees en trainers die zo hard gewerkt hebben, niet alleen de dagen voor de event maar al maanden. Op Tonia , die zoiets moois heeft neergezet in Liberia. Op Bukky, die elke dag weer keihard werkt om MF op de kaart te zetten. 

De laatste dag 
En dan, de laatste dag. Nog één keer ontbijten met rijst. Nog één keer spelen met Daniel. Nog één keer het kantoor afsluiten. Koffers inpakken. 

Terwijl we hutspot stampen – bij wijze van laatste avondmaal op z’n Nederlands - knipt ineens het licht aan. Dankjewel LEC! Een Liberiaans cadeautje op onze laatste avond. 

De Liberiaanse douane is me minder welgezind. Nadat we afscheid hebben genomen – helemaal niet leuk – worden we afgezet bij het kantoor van Royal Air Maroc, waar we uiteindelijk met een busje naar het vliegveld worden gebracht. Nadat onze temperatuur wordt opgemeten en op een stickertje op ons paspoort wordt geplakt – lang leve Ebola - en nadat onze bagage handmatig is ingecheckt (computers, daar doen ze hier niet aan) word ik er door de douane op gewezen dat ik maar 15 dagen in het land had mogen blijven volgens mijn stempel. Op mijn visum stond 3 maanden, maar die hebben ze bij aankomst ingenomen. Roos had exact hetzelfde visum, en bij haar staat 30 dagen op haar paspoort – volledig willekeurig dus. Ik meld dat ik niet doorhad dat er 15 dagen stond – dat was ook zo, want de stempel is zo vaag dat je het woord ‘days’ niet kan lezen, alleen ’15’ wat er met pen in is geschreven. De man zucht en vertelt me hoofdschuddend dat ik de wet breek, terwijl hij mijn paspoort doorgeeft aan zijn collega die er een stempel inzet. Ik kan doorlopen. 

Wanneer ik bij het boarden ook nog word afgezonderd om mijn koffer te openen, waar vervolgens wat MF-zeep uitgehaald wordt wat ik om onduidelijke redenen niet mag meenemen, ben ik even helemaal klaar met Liberia.

Ik mis Liberia 
Maar het is van korte duur. Op de terugweg van Casablanca naar Amsterdam treffen Roos en ik een kakkerlak aan in ons vliegtuig. Of wij hem hebben meegenomen of dat hij ons gewoon wilde herinneren aan wat we achterlaten weet ik niet, maar inmiddels ben ik op het punt beland dat ik zelfs hem mis.

Even though we can't always do it, we want to

(voor Nederlands klik hier)

Mary's garden
In Mary's garden bananas, potatoes, oil and coconut trees grow. There's pineapple, cassava, sugar cane and a collection of herbs that I do not know the names off. 'Subsistence farming', growing just  enough to support your family, mainly occurs up country: the 'interior', which is mainly jungle. But in the crowded Montserrado County, where we live, I see very few farms. Mary's garden is an exception.

Agriculture gets very little attention
When Tonia's parents settled here in the '60s, they hoped to teach people to grow enough rice to feed themselves. But the majority of the rice is still imported. Whether it is the lack of fertile soil, the climate, poor infrastructure or the lack of initiative among Liberians - I've asked several people and many books have been written about it, but there is no unequivocal answer. Apart from subsistence farming inland, agriculture gets very little attention.

They can't or they won't 
That also applies to industry. There are enough raw materials, which mainly benefit foreign investors. I am reminded of a sign along the road that we always drive past when we go into the city: 'Our natural resources should be a blessing, not a curse. " The board was put up by Liberia Extractive Industries Transparency Initiative (LEITI), which claims to ensure that the proceeds of extracted raw materials do indeed benefit the population. Still I mainly hear criticism when I talk with Liberians about foreign investors. Not only investors are criticized, but also Liberians themselves: the opportunities are there, but we can't or won't make use of them.

Culinary treasures 
We have already tasted many of Liberia's culinary treasures - such as cassava and potatoes, of which both the root and the leaf are eaten, yam, lots of fish, a cow's ankle (eh ...) and the infamous palm butter, a divine sauce made of palm oil. I say 'we' because I am now accompanied by my friend Roos, with whom I organized a fundraiser for MF last year. It is very nice and special to view Liberia through her eyes and be surprised again by what I see. It's weird how fast I've gotten used to things. The heat, the lack of running water, unreliable electricity. In short, to Africa.

Rose was not the only visitor from the Netherlands since the family Slagmolen: mid-November we there were suddenly four Dutch ladies from Stichting Initiat from Apeldoorn in front of me. Bukky and Mary were out of the office, respectively to attend a congress and due to malaria, but fortunately I am well enough integrated to give the tour by myself. Initiat supports a local project, but was so generous as to spend 800 Liberty (Liberian dollars) on soap to sell in the Netherlands.

Time is relative
Actually, just about every day is a bustling and busy day at the MF office. With the exams just completed, the multi-day entrepreneurship training started which is provided by the Business Start-up Center (BSC), and which is compulsory for all trainees. Although sometimes they are late, they all do show up and the office is too small to hold such enthusiasm.

The start of training was somewhat difficult, with the trainer cancelling at short notice, much to Bukky's frustration, although she did not really show it. Liberians ... even the professionals are not professional,  she just sighed. But everything worked out after Tonia had a serious talk with the organization. The trainees are motivated, and although you sometimes notice that many of them have had no formal education, they all try their best to understand what doing business entails. Many of them already sell products that they make or buy, but they don't know how to keep records or grow the business. That's what this training is all about.

BSC also allows talented trainees to follow a comprehensive entrepreneurial training, which includes a start-up loan. Rose and I helped some trainees fill in the registration form, which is not easy for people who have never learned to express themselves professionally. Hopefully, at least some of them will get the opportunity to participate in the training, because their motivation is certainly not lacking.

Household finances
Sometimes it's easy to confuse lack of motivation with lack of knowledge and practice. When someone expresses themselves badly, it sometimes seems as if they do not feel like delving into the question, but I find that that is too harsh a judgement.  That point was driven home for me at the Women's Club meeting that Roos and I chaired. We found it quite exciting, especially since we are not teachers and the teaching methods we have seen here – dragging things on and a lot of talkinf and repeating – aren't things we are familiar with. But it went very well and the trainees actively took part.

The topic was 'household finances' and Rose and I had made a small finance ledger for all the ladies. Earlier I had asked around what the women thought that I could teach them, and the answer was: how to manage our money. We do not have much, but still sometimes we spend too much. On food, clothing, makeup or hair. The others all agreed. They really wanted to learn how to manage money better.

The method of keeping financial records was sometimes very complicated for them, and some things we had to repeat five times. But they kept asking questions, and paid close attention. No lack of motivation, but if you have never been to school then even seemingly simple things as a balance sheet booklet are very difficult  to understand. You have to have patience to teach someone something, but that's very important to be able to achieve anything. Otherwise your expectations are too high and it turns into a disappointment for both parties. It took a while before I realized that.

And perhaps the same is true on a greater scale - agriculture, industry. I really think that enough people want to learn, if only enough time were invested in them. A lot of time. But you can not expect people to become experts by themselves, especially if they don't have the resources to do so.

After the Women's Club, one of the women to start a "credit club ', an idea which was enthusiastically received. As far as I understand it is a kind of shared savings account where everyone puts in money on a monthly basis, which is then divided at the end of the year. If you borrow money, you pay it back with interest. Quite a good solution if you want to avoid the old sock under your mattress, but also do not feel like going to town every money to the usually crowded bank through heavy traffic.

President Tubman's birthday
After MF Kid's Club 's football and kickball competition last week - unfortunately they lost – a long weekend started. President Tubman's birthday, so Monday was a day off.

On Sunday, the actual anniversary date, Roos and I went to a local beach, where a party was going on. Jonathan had already warned us for many displays of public drunkenness on holidays, and it proved to be true. Even before noon. Roos and I had a beer along with the Liberians, but we left on time - it is not really nice when people swallow a shot of gin every five minutes in the scorching hot sun.

Monday afternoon we spent with Mary and her family, where we all get tasty and spicy Liberian food and dance on the grass. We end the evening, just the two of us, with a Savanna (South African cider) at Golden Beach on a crab-studded shore.

Ebola is real?
Meanwhile, we haven't missed the news that three new Ebola cases have been registered in the previously Ebola-free Liberia. We are a bit more careful at washing hands, but it hasn't made us feel really anxious. Everyone still takes taxis and touches each other, although it is unclear where the ebola came from this time. I can suddenly imagine how things escalated last year.

Incidentally, we talked to two Dutch women who lived here during the Ebola crisis, and their vperspective on the whole period was very refreshing.' In the West, we've been told that foreign NGOs did all the work, but according to these ladies it was the Liberians themselves who went into the communities and really made contact with the population. They just didn't have a good PR machine.

Final week
Meanwhile  the last week has arrived. Preparations for the launch are ongoing, but made difficult by a broken generator, and in between there is still time to enjoy a tourist outing or dinner. I'm not going to miss everything here. I won't, for example, miss the mice and the cockroaches that terrorize our bedroom. But that's about it.

Ook al kunnen we het niet altijd, we willen wel

(click here for English)

Mary's tuin
In Mary’s tuin groeien bananen, aardappels, olie- en kokospalmen. Er is ananas, cassave, sugar cane en een verzameling kruiden waarvan ik de helft niet ken. ‘Subsistence farming’, genoeg verbouwen om je eigen gezin te onderhouden, gebeurt vooral in het binnenland: de ‘interior’, wat voor een groot deel uit oerwoud bestaat. Maar in het drukbevolkte Montserrado County, waar wij wonen, zie ik het maar heel weinig. Mary’s tuin is een uitzondering.

Ondergeschoven kindje

Toen Tonia’s ouders zich hier in de jaren ’60 vestigden, hoopten ze dat ze de mensen konden leren genoeg rijst te verbouwen om zichzelf te kunnen voeden. Maar het grootste deel van de rijst wordt nog altijd geïmporteerd. Of het aan het gebrek aan vruchtbare grond ligt, aan het klimaat, de slechte infrastructuur of aan het matige initiatief van de Liberianen – ik heb het meerdere mensen gevraagd en er zijn boeken over volgeschreven, maar een eenduidig antwoord is er niet. Afgezien van subsistence farming in het binnenland is agricultuur een ondergeschoven kindje.

Ze willen het niet, of ze kunnen het niet

Dat geldt overigens ook voor de industrie. Er zijn genoeg grondstoffen, maar daar profiteren vooral buitenlandse investeerders van. Ik moet denken aan een bord langs de weg waar we altijd langsrijden als we naar de stad gaan: ‘Our natural resources should be a blessing, not a curse’. Het bord is van Liberia Extractive Industries Transparency Initiative (LEITI), dat erop zegt te letten dat de opbrengsten van gewonnen grondstoffen de bevolking wel ten goede komen. Toch hoor ik nog voornamelijk kritiek als ik het met Liberianen over buitenlandse investeerders heb. Niet alleen op de investeerders, maar ook op Liberianen zelf: de mogelijkheden zijn er, maar we willen het niet, of we kunnen het niet.

Culinair schatten

Toch hebben we al veel van Liberia’s culinaire schatten mogen proeven – zoals cassave en aardappel, waar zowel de wortel als het blad van wordt gegeten, yam, veel vis, een koeienenkel (mwoah…) en het beruchte palmbutter, een goddelijke saus die gemaakt wordt van palmolie. Ik zeg ‘we’ omdat ik inmiddels vergezeld ben door mijn vriendin Roos, met wie ik vorig jaar een fundraiser voor Mineke Foundation heb georganiseerd. Het is heel leuk en bijzonder om Liberia door haar ogen te bekijken en opnieuw verwonderd te worden. Het is bizar hoe snel ik hier gewend ben geraakt. Aan de warmte, aan het gebrek aan stromend water, aan onbetrouwbare elektriciteit. Gewoon, aan Afrika.

Roos is niet het enige bezoek uit Nederland geweest sinds de familie Slagmolen:  half november staan ineens vier Nederlandse dames van de fondsenwerver Initiat uit Apeldoorn voor mijn neus. Bukky en Mary zijn niet op kantoor, oorzaken respectievelijk een congres en malaria, maar gelukkig ben ik geïntegreerd genoeg om de rondleiding zelf te kunnen geven. Initiat steunt een lokaal project, maar waren zo gul 800 liberty (Liberiaanse dollar) uit te geven aan zeep om in Nederland te laten verkopen door een fanatieke markt-vrijwilliger.

Tijd is een relatief begrip

Het is eigenlijk iedere dag wel een drukke en gezellige bedoening op kantoor. Zijn de examens net afgerond, start de meerdaagse ondernemerstraining door de Business Start-up Center (BSC), die verplicht is voor alle trainees. Hoewel ze soms laat zijn, komen ze uiteindelijk steeds allemaal opdagen, en het kantoor is eigenlijk te klein aan het worden voor zulk enthousiasme.

De start van de training verliep wat moeizaam, toen de trainer steeds kort van tevoren bleef afzeggen, tot grote frustratie van Bukky, hoewel ze dat niet erg liet merken. Liberianen… Zelfs de professionals zijn niet professioneel, verzuchtte ze alleen. Maar na een hartig woordje met de organisatie door Tonia is alles goed gekomen. De trainees zijn gemotiveerd, en hoewel aan het niveau soms te merken valt dat veel van hen geen scholing hebben gehad, doen ze allemaal erg hun best om te begrijpen wat het ondernemen inhoudt. Veel van hen verkopen al producten die ze maken of inkopen, maar weten niet hoe ze hun administratie kunnen bijhouden en hoe ze moeten groeien. Daar is deze training voor bedoeld. 

BSC geeft ook de mogelijkheid aan getalenteerde trainees om een uitgebreide ondernemerstraining te volgen, inclusief een startlening. Roos en ik helpen een aantal trainees met het invullen van het aanmeldingsformulier, wat niet eenvoudig is voor mensen die nooit geleerd hebben zich professioneel uit te drukken. Hopelijk krijgen tenminste enkelen van hen de kans om aan de training mee te doen, want aan hun motivatie ligt het niet.

Het huishoudboekje

Soms is het gemakkelijk om gebrek aan motivatie te verwarren met gebrek aan kennis en oefening. Wanneer iemand zich heel beroerd uitdrukt lijkt het soms alsof hij of zij geen zin heeft zich in de vraag te verdiepen, maar ik merk dat dat te snel geoordeeld is. Daar kwam ik vooral achter bij de Womens Club-bijeenkomst die Roos en ik hebben voorgezeten. We vonden het best spannend, vooral omdat we geen docenten zijn en de manier van lesgeven die we hier gezien hebben – heel lang rekken en heel veel praten en herhalen – ons nogal vreemd is. Maar het ging heel goed en de trainees deden actief mee.

Het onderwerp was ‘household finances’ en Roos en ik hadden voor alle dames huishoudboekjes gemaakt. Eerder al had ik rondgevraagd wat de vrouwen dachten dat ik ze zou kunnen leren, en het antwoord was: het managen van ons geld. We hebben niet veel, maar soms geven we toch te veel uit. Aan eten, aan kleding, make-up of haren. Dit vond veel weerklank in de groep. De vrouwen wilden dan ook echt leren hoe ze beter met geld om konden gaan.

De methode van het huishoudboekje was soms erg ingewikkeld voor ze, en een aantal zaken hebben we een keer of vijf moeten herhalen. Maar ze bleven vragen stellen, ze letten goed op. Geen gebrek aan motivatie dus, maar als je nooit naar school bent geweest dan is zelfs zoiets ogenschijnlijk simpels als een balansboekje heel lastig te begrijpen. Je moet hier veel geduld hebben om iemand iets te leren, maar dat is wel heel belangrijk om iets met diegene te kunnen bereiken. Anders zijn je verwachtingen te hooggespannen en dat loopt uit op een teleurstelling voor beide partijen. Het duurde even voordat ik dat door had.

En misschien geldt dat ook wel op grotere schaal – agricultuur, industrie. Ik denk echt dat genoeg mensen willen leren, als er maar tijd in ze wordt geïnvesteerd. Veel tijd. Maar je kunt niet verwachten dat mensen uit zichzelf experts worden, zeker niet als het aan middelen ontbreekt.

Na afloop van de Women’s Club oppert een van de vrouwen samen een ’credit club’ te starten, wat enthousiast wordt ontvangen. Voor zover ik begrijp is het een soort gedeelde spaarrekening waar je allemaal maandelijks geld op zet, en dan aan het einde van het jaar verdeelt. Als je eruit leent, betaal je met rente terug. Best een goede oplossing als je de oude sok onder je matras wil vermijden maar ook geen zin hebt om allemaal elke maand naar de doorgaans overvolle bank te gaan door het drukke verkeer.

President Tubman’s Birthday

Na de football en kickball-competitie van de Mineke Foundation Kids Club vorige week – helaas hebben ze verloren – brak een lang weekend aan. President Tubman’s Birthday, dus maandag vrij. 

Op zondag, de eigenlijke verjaardagsdatum, zijn Roos en ik naar een lokaal strand gegaan, waar een feestje gaande was. Jonathan had ons al gewaarschuwd voor veel openbare dronkenschap op feestdagen, en het bleek waar te zijn. Ook vóór 12 uur ’s middags. Roos en ik drinken een biertje mee met de Liberianen, maar we vertrekken op tijd – het wordt er niet echt gezelliger op wanneer mensen iedere vijf minuten een dopje gin wegtikken in de gloeiendhete zon.

De maandagmiddag spenderen we bij Mary en haar familie, waar we weer allemaal lekker, en pittig, Liberiaans eten krijgen en dansen op het gras. We sluiten de avond met zijn tweeën af met een Savanna (Zuid-Afrikaanse cider) op een met krabben bezaaid Golden Beach.

Ebola is real?

Het is ons ondertussen niet ontgaan dat afgelopen maand weer drie ebola-gevallen in het voorheen ebola-vrije Liberia zijn geconstateerd. We letten weer iets beter op het wassen van onze handen, maar echt angstig voelen we ons niet. Iedereen neemt nog steeds taxi’s en raakt elkaar nog aan, hoewel niet duidelijk is waar de ebola dit keer vandaan kwam. Ik kan me ineens voorstellen hoe het vorig jaar zo heeft kunnen escaleren.

Overigens hebben we twee Nederlandse vrouwen gesproken die hier tijdens de ebola-crisis woonden, en hun kijk op de hele periode was heel verfrissend. Zo hebben wij in het westen vooral te horen gekregen dat de buitenlandse ngo’s al het werk hebben gedaan, maar volgens deze dames zijn het de Liberianen zelf geweest die de communities introkken en echt contact maakten met de bevolking. Zij hadden alleen niet zo’n goede PR-machine.

Laatste week

Intussen is de laatste week aangebroken. Voorbereidingen voor de launch, wat lastig is met een kapotte generator, en tussendoor nog even genieten met een enkel toeristisch uitstapje of etentje. Ik ga niet alles missen. De muizen en de kakkerlakken bijvoorbeeld, die onze slaapkamer terroriseren. Maar daar is het ook wel mee gezegd.

Love of liberty & lack of money

The love of liberty brought us here: Liberia's motto, the country that was founded by freed American slaves. But the lack of money kept us here, the cynical supplement which sometimes follows, adds. The more the students get used to my presence, the more questions arise: you're going to send me money, right? You'll leave me those pants when you go, huh? Can you buy me a graduation dress? You'll invite me to the Netherlands?

It is difficult to answer such questions. Because to say that I have no money is ridiculous - I'm rich compared to them. But to have to live in the Netherlands, I need that money, and I have to work for it. I can't buy a dress for all of them, and besides, doing so won't help them move forward.

It's not just the lack of money that causes problems. Next week Roos and I are going to discuss managing household finances with the Women's Club. Because our monthly expenses are so very different from theirs, I asked them what they would like to learn from us. How to manage our money, was the answer. Because when a woman here earns $ 7 a day, she uses up that money. Even if she only needs five dollars for her groceries.

Savings, long-term thinking, these are all unusual concepts. Not surprising, if you do not have a fixed monthly income, but have to wonder every day how much you will make. So Roos and I will have to adjust our idea of a household budget to help these women with their planning. But at least there is one universal feature of money: whether you have five or fifty Euros to spend per day, you can only spend it once.

It is not the only situation where my love for planning and scheduling conflicts with the Liberian ad hoc attitude. November is dedicated to the examination of the pastry students. Exams mean exam schedules, but I think I've sent a dozen e-mails to Tonia with the subject line "New exam schedule". Modified sequences, dates or combinations of dishes, everything underwent changes.

In addition, the first exam days didn't exactly proceed along established lines. Given the modest size of the kitchen the group was divided into three, and had to be assessed as a group - mostly by myself, sometimes assisted by Mary. But everyone mingled, some came too late, some members infiltrated other groups or grabbed ingredients ahead of their time, resulting in the other group having none. 
Who should buy new butter or sugar when it is finished isn't always clear either. The students are supposed to sell their products and return the money to MF to purchase ingredients, but in practice this often does not happen. Bukky sometimes fronts the money, but she has her limits. In addition, the volume level continuously reaches deafening, which doesn't really positively impact the atmosphere. The order in which the groups were to take their exams was not immediately clear, and when I eventually drew up a schedule for that, protest broke out along the lines of "But they were allowed to start yesterday too".

After coming home with a headache for a couple of days, the schedules began to have an effect. The fact that I now know all the students and the group they belong to also helps: I know exactly when someone is not supposed to be in the kitchen. Eventually, all the exam components seem to be carried out properly. But the peace hangs by a thread, and if I or Bukky are absent, chaos breaks out again.

We also discussed this with the trainers during the monthly trainers' meeting. They find it difficult to exert dominance. They do not have enough distance to the trainees, in part because the community relationships, but also because they have not clarified the relationship from the start. As a result, it is always messy, noisy and, for newcomers like me, unclear who exactly is the trainer and who the trainee.

When the trainers noted that Bukky's words make a more lasting impression than theirs, we explain that she knows how to keep that distance. She's a different person at work than at home. The trainers deal very amicably with the trainees, and join in their emotions when something goes wrong. They need to learn to deal with this differently.

We agree to start with this with the next batch of trainees. The teacher's manual that I have started working on will also help. This will also improve the curriculum: this year, new recipes were added halfway through the course, making time management all but impossible. But I'm not sure how far I will get with the manual and curriculum. Communication problems with the trainers are a dime a dozen, so I can't work very quickly.

In rereading the above, I realize that while there may a couple of things to whine about when it comes to the trainers and the exams, the students' results are generally excellent. I think I gained a kilo of body weight over the past week, partly due to banana bread, cassava bread, cinnamon rolls and my personal favorite: pawpaw pie. I was also pleasantly surprised by a few students who missed exams and on their own initiative decided to catch up.

It is easy to fall into criticism when you've been here a little longer, but high-level visitors from the Netherlands made me realize again what beautiful things MF has been able to do. MF volunteer Rosemary, her parents Jannie and Stanley and her boyfriend Daan came by to visit the office. They were very impressed and I must own that I still am too. As we speak, dozens of women walk the streets of Monrovia selling pieces of MF-soap, cakes and breads.

The family also met Tonia's father, who very much appreciated the visit, but also found it hard to deal with. Since Stanley is Liberian-Dutch and Jannie Dutch, Tonia's father immediately draws a comparison with his own family. A family that he lost in the war.

When he talks about his wife, Mineke, it is as if he is talking about yesterday. According to Mary it is that way for many people who lost someone in the war. Impunity means that one has to live with the idea that the one who hurt you or your family, is still on the loose. You can run into him at any time. The same impunity makes it difficult to leave the war behind or to close the chapter on grief.

At the same time certain aspects of that war seem to be pushed into oblivion. I remember how shocked I was when our 20-year-old driver Andrew (who has since been fired because he was secretly using Ayo's car as a taxi) said about Charles Taylor: I hope that my president will be released. When I later asked Jonathan, he said that Taylor is still popular. Purely from an economic point of view: when he was the president, rice was cheap. And as for his conviction, he was convicted for his actions in Sierra Leone, not for what happened here. If Charles Taylor were to stand for election next year, said Jonathan, he would win. "He killed my ma, he killed my pa, but I will vote for him," was the slogan often heard during his campaign after the first civil war in 1997. And he won. Love of liberty, but lack of money.

Fortunately, a repeat of this scenario is unrealistic for a man who is behind bars for the rest of his life. Who will succeed president Ellen Johnson Sirleaf, I do not know. I only know that half of Monrovia hopes that all the projects she started will be completed this year. Otherwise, they say, all will remain abandoned while the new president starts his (or her) own projects. And of course that way you never get ahead.

Thanks to our Dutch visitors, I also experienced incredible luxury over the past weekends: a hot shower, delicious coffee, a great sushi meal at Mamba Point Hotel and tourist outings. These included Firestone, the largest rubber plantation in the world, and the Ducor Hotel, the first - and most luxurious - hotel in Monrovia, left in ruins since the war, but from where you have a wonderful view over the city. The hotel exudes faded glory, with the dilapidated elevator shafts and the mossy pool recalling what it must have been like in its heyday.

All courtesy of Stanley and Jannie, who have opened their house in Sinkor to me and even go to the trouble of show me some of the country. It's also nice that I don't have to burden Bukky and Ayo the whole weekend with all my energy.

It's nice to see how Stanley and Jannie contribute in their own way. They employ several people, both at home and on their own rubber plantation, and help them care for their families. Besides the lack of education, lack of employment is a major obstacle to Liberia's progress.

MF's progress seems to be on track.There may be lack of money, but the more people Bukky and I meet, the more clear it becomes to us that there are many jars with funds to sponsor MF activities as soon as we have completed our registration in Liberia. UNICEF and ECOWAS are already positively inclined, so it is important for Bukky and me to have proposals ready as soon as possible after the launch, to capitalize on the fact that MF is still fresh in everyone's minds.

The renovation of the Damiefa school is one of the projects that I think holds great promise: the building is available and good schools are always needed here. Response from people has been enthusiastic. And maybe reviving the school will also help Tonia's father process his grief. If only a little.