Love of liberty & lack of money

The love of liberty brought us here: Liberia's motto, the country that was founded by freed American slaves. But the lack of money kept us here, the cynical supplement which sometimes follows, adds. The more the students get used to my presence, the more questions arise: you're going to send me money, right? You'll leave me those pants when you go, huh? Can you buy me a graduation dress? You'll invite me to the Netherlands?

It is difficult to answer such questions. Because to say that I have no money is ridiculous - I'm rich compared to them. But to have to live in the Netherlands, I need that money, and I have to work for it. I can't buy a dress for all of them, and besides, doing so won't help them move forward.

It's not just the lack of money that causes problems. Next week Roos and I are going to discuss managing household finances with the Women's Club. Because our monthly expenses are so very different from theirs, I asked them what they would like to learn from us. How to manage our money, was the answer. Because when a woman here earns $ 7 a day, she uses up that money. Even if she only needs five dollars for her groceries.

Savings, long-term thinking, these are all unusual concepts. Not surprising, if you do not have a fixed monthly income, but have to wonder every day how much you will make. So Roos and I will have to adjust our idea of a household budget to help these women with their planning. But at least there is one universal feature of money: whether you have five or fifty Euros to spend per day, you can only spend it once.

It is not the only situation where my love for planning and scheduling conflicts with the Liberian ad hoc attitude. November is dedicated to the examination of the pastry students. Exams mean exam schedules, but I think I've sent a dozen e-mails to Tonia with the subject line "New exam schedule". Modified sequences, dates or combinations of dishes, everything underwent changes.

In addition, the first exam days didn't exactly proceed along established lines. Given the modest size of the kitchen the group was divided into three, and had to be assessed as a group - mostly by myself, sometimes assisted by Mary. But everyone mingled, some came too late, some members infiltrated other groups or grabbed ingredients ahead of their time, resulting in the other group having none. 
Who should buy new butter or sugar when it is finished isn't always clear either. The students are supposed to sell their products and return the money to MF to purchase ingredients, but in practice this often does not happen. Bukky sometimes fronts the money, but she has her limits. In addition, the volume level continuously reaches deafening, which doesn't really positively impact the atmosphere. The order in which the groups were to take their exams was not immediately clear, and when I eventually drew up a schedule for that, protest broke out along the lines of "But they were allowed to start yesterday too".

After coming home with a headache for a couple of days, the schedules began to have an effect. The fact that I now know all the students and the group they belong to also helps: I know exactly when someone is not supposed to be in the kitchen. Eventually, all the exam components seem to be carried out properly. But the peace hangs by a thread, and if I or Bukky are absent, chaos breaks out again.

We also discussed this with the trainers during the monthly trainers' meeting. They find it difficult to exert dominance. They do not have enough distance to the trainees, in part because the community relationships, but also because they have not clarified the relationship from the start. As a result, it is always messy, noisy and, for newcomers like me, unclear who exactly is the trainer and who the trainee.

When the trainers noted that Bukky's words make a more lasting impression than theirs, we explain that she knows how to keep that distance. She's a different person at work than at home. The trainers deal very amicably with the trainees, and join in their emotions when something goes wrong. They need to learn to deal with this differently.

We agree to start with this with the next batch of trainees. The teacher's manual that I have started working on will also help. This will also improve the curriculum: this year, new recipes were added halfway through the course, making time management all but impossible. But I'm not sure how far I will get with the manual and curriculum. Communication problems with the trainers are a dime a dozen, so I can't work very quickly.

In rereading the above, I realize that while there may a couple of things to whine about when it comes to the trainers and the exams, the students' results are generally excellent. I think I gained a kilo of body weight over the past week, partly due to banana bread, cassava bread, cinnamon rolls and my personal favorite: pawpaw pie. I was also pleasantly surprised by a few students who missed exams and on their own initiative decided to catch up.

It is easy to fall into criticism when you've been here a little longer, but high-level visitors from the Netherlands made me realize again what beautiful things MF has been able to do. MF volunteer Rosemary, her parents Jannie and Stanley and her boyfriend Daan came by to visit the office. They were very impressed and I must own that I still am too. As we speak, dozens of women walk the streets of Monrovia selling pieces of MF-soap, cakes and breads.

The family also met Tonia's father, who very much appreciated the visit, but also found it hard to deal with. Since Stanley is Liberian-Dutch and Jannie Dutch, Tonia's father immediately draws a comparison with his own family. A family that he lost in the war.

When he talks about his wife, Mineke, it is as if he is talking about yesterday. According to Mary it is that way for many people who lost someone in the war. Impunity means that one has to live with the idea that the one who hurt you or your family, is still on the loose. You can run into him at any time. The same impunity makes it difficult to leave the war behind or to close the chapter on grief.

At the same time certain aspects of that war seem to be pushed into oblivion. I remember how shocked I was when our 20-year-old driver Andrew (who has since been fired because he was secretly using Ayo's car as a taxi) said about Charles Taylor: I hope that my president will be released. When I later asked Jonathan, he said that Taylor is still popular. Purely from an economic point of view: when he was the president, rice was cheap. And as for his conviction, he was convicted for his actions in Sierra Leone, not for what happened here. If Charles Taylor were to stand for election next year, said Jonathan, he would win. "He killed my ma, he killed my pa, but I will vote for him," was the slogan often heard during his campaign after the first civil war in 1997. And he won. Love of liberty, but lack of money.

Fortunately, a repeat of this scenario is unrealistic for a man who is behind bars for the rest of his life. Who will succeed president Ellen Johnson Sirleaf, I do not know. I only know that half of Monrovia hopes that all the projects she started will be completed this year. Otherwise, they say, all will remain abandoned while the new president starts his (or her) own projects. And of course that way you never get ahead.

Thanks to our Dutch visitors, I also experienced incredible luxury over the past weekends: a hot shower, delicious coffee, a great sushi meal at Mamba Point Hotel and tourist outings. These included Firestone, the largest rubber plantation in the world, and the Ducor Hotel, the first - and most luxurious - hotel in Monrovia, left in ruins since the war, but from where you have a wonderful view over the city. The hotel exudes faded glory, with the dilapidated elevator shafts and the mossy pool recalling what it must have been like in its heyday.

All courtesy of Stanley and Jannie, who have opened their house in Sinkor to me and even go to the trouble of show me some of the country. It's also nice that I don't have to burden Bukky and Ayo the whole weekend with all my energy.

It's nice to see how Stanley and Jannie contribute in their own way. They employ several people, both at home and on their own rubber plantation, and help them care for their families. Besides the lack of education, lack of employment is a major obstacle to Liberia's progress.

MF's progress seems to be on track.There may be lack of money, but the more people Bukky and I meet, the more clear it becomes to us that there are many jars with funds to sponsor MF activities as soon as we have completed our registration in Liberia. UNICEF and ECOWAS are already positively inclined, so it is important for Bukky and me to have proposals ready as soon as possible after the launch, to capitalize on the fact that MF is still fresh in everyone's minds.

The renovation of the Damiefa school is one of the projects that I think holds great promise: the building is available and good schools are always needed here. Response from people has been enthusiastic. And maybe reviving the school will also help Tonia's father process his grief. If only a little.

Love of liberty & lack of money

The love of liberty brought us here: het motto van Liberia, het land dat door vrije Amerikaanse slaven gesticht werd. But the lack of money kept us here, luidt de cynische aanvulling die hier soms op volgt. Hoe meer de cursisten aan mijn aanwezigheid wennen, hoe vaker de vragen komen: je gaat me geld sturen, toch? Ik mag die broek hebben als je weggaat hè? Koop je een graduation-jurk voor me? Nodig je me binnenkort in Nederland uit?

Het is lastig om op zulke vragen antwoord op te geven. Want om te zeggen dat ik geen geld heb is natuurlijk belachelijk – ik ben rijk vergeleken met hen. Maar om in Nederland te leven heb ik dat geld nodig, en ook ik moet daarvoor werken. Ik kan ze niet allemaal een jurk geven, en bovendien helpt dat ze ook precies geen steek verder.

En het is niet alleen het gebrek aan geld dat problemen oplevert. Volgende week gaan Roos en ik over huishuidboekjes praten met de Women’s Club. Omdat onze maandelijkse uitgaven er zo ontzettend anders uit zien dan die van hen, heb ik hen gevraagd wat ze van ons denken te kunnen leren. Hoe we ons geld kunnen managen, was het antwoord. Want als een vrouw hier 7 dollar op een dag verdient, maakt ze dat op. Ook als ze maar 5 dollar nodig heeft voor haar dagelijkse boodschappen.

Sparen, langetermijndenken, het zijn allemaal ongebruikelijke concepten. Niet zo gek ook, als je geen vaste maandinkomsten hebt maar per dag moet bekijken wat je binnenhaalt. Dus zullen Roos en ik ons idee van een huishoudboekje moeten bijstellen om deze vrouwen te kunnen helpen met hun planning. Maar er is tenminste één universele eigenschap van geld: of je nou vijftig of vijf euro per dag te besteden hebt, je kunt het niet meer dan eens uitgeven.

Het is niet de enige situatie waarin mijn liefde voor planningen en schema’s botst met de Liberiaanse ad hoc-houding. November staat in het teken van de examens van de bakkerscursisten. Bij examens horen examenschema’s, maar ik denk dat ik wel een stuk of tien mailtjes naar Tonia heb gestuurd met in de onderwerpbalk ‘New exam schedule’. Gewijzigde volgordes, data of combinaties van gerechten, alles is de revue gepasseerd.

Daar komt nog bij dat de eerste examendagen zelf ook niet bepaald volgens een vast stramien verliepen. Vanwege het bescheiden formaat van de keuken is de groep in drieën gedeeld, en moet in groepsverband worden beoordeeld – meestal door mij, soms geassisteerd door Mary. Maar iedereen liep door elkaar, enkelen kwamen te laat, sommige groepsleden infiltreerden in andere groepen of pakten vast ingrediënten, waardoor de andere groep niets meer had.

Wie nieuwe boter of suiker moet kopen wanneer deze op is, is niet altijd duidelijk: eigenlijk moeten de cursisten hun producten verkopen en het geld naar MF terugbrengen voor ingrediënten, maar in de praktijk gebeurt dit vaak niet. Bukky schiet soms voor, maar zij heeft ook een grens. Daarbij staat het volume continu op niveau kippenhok, wat de werksfeer niet echt positief beïnvloed. De volgorde waarin de groepen examen moeten afleggen was ook niet meteen helder, en wanneer ik daar uiteindelijk een schema voor opstelde brak protest uit in de trant van ‘ja maar zij mochten gisteren ook beginnen’.

Maar na een paar dagen met hoofdpijn thuis te zijn gekomen begonnen de schema’s toch hun werk te doen. Dat ik inmiddels alle cursisten ken, alsmede de groep waarin ze zitten, helpt ook: ik weet precies wanneer iemand niet in de keuken hoort te zijn. Uiteindelijk lijken alle examenonderdelen dan ook naar behoren te worden afgerond. Maar de rust hangt aan een zijden draadje, en als ik of Bukky er niet zijn, breekt de chaos zo weer uit.

Daar hebben we het ook met de trainers over tijdens de maandelijkse trainer’s meeting. Ze ondervinden moeite met het uitoefenen van overwicht. Ze hebben niet genoeg afstand tot de trainees, deels vanwege de community-banden, maar ook omdat ze vanaf het begin die relatie niet goed hebben neergezet. Daardoor is het altijd rommelig, lawaaiig en voor nieuwkomers als ik onduidelijk wie precies de trainer is en de trainee.

Wanneer de trainers opmerken dat Bukky’s woorden veel meer indruk maken dan die van hen, leggen we uit dat zij die afstand wel weet te bewaren. Ze is een ander persoon op werk dan thuis. De trainers gaan te amicaal met de trainees om, en gaan mee in hun emoties als er iets mis is. Daar moeten ze boven leren te staan. 

We spreken af dat we hier bij de volgende lading cursisten mee gaan beginnen. Daar kan de teacher’s manual, waar ik mee ben begonnen, ook bij helpen. Dat is ook belangrijk voor het curriculum: nu kwamen er halverwege de cursus steeds nieuwe recepten bij, waardoor het managen van tijd onmogelijk werd. Hoe ver ik kom met de manual en het curriculum weet ik niet. 

Communicatieproblemen met de trainers zijn aan de orde van de dag, dus erg snel kan ik niet werken.

Hoewel er teruglezend misschien het een en ander te zeuren valt over de trainers en de examens zijn de resultaten over het algemeen uitstekend. Ik denk dat ik de afgelopen week een kilo lichaamsgewicht heb vergaard dankzij onder meer bananenbrood, cassavebrood, kaneelbroodjes en mijn persoonlijke favoriet: pawpaw-pie. Ook ben ik aangenaam verrast door een paar cursisten die examens hadden gemist en op eigen initiatief besloten in te halen.

Het is gemakkelijk om in kritiek te vervallen als je ergens wat langer in zit, maar hoog bezoek vanuit Nederland wees me er ook weer op wat voor moois MF hier heeft neergezet. MF-vrijwilliger Rosemary, haar ouders Jannie en Stanley en haar vriend Daan kwamen langs om het kantoor te bekijken. Ze waren erg onder de indruk, en dat ben ik eigenlijk ook nog steeds. Er lopen ondertussen mooi wel tientallen vrouwen door Monrovia met stukken MF-zeep, cakes en broden in de verkoop.

De familie ontmoette ook Tonia’s vader, die het Nederlandse bezoek wederom zeer op prijs stelt, hoewel het ook confronterend voor hem is: omdat Stanley Liberiaans-Nederlands is en Jannie Nederlands, trekt hij meteen de vergelijking met zijn eigen gezin. Een gezin dat hij in de oorlog kwijt is geraakt.

Als hij over Mineke praat, is het net alsof hij het over gisteren heeft. Volgens Mary geldt dat voor veel mensen die iemand zijn verloren tijdens de oorlog. De straffeloosheid maakt dat men moet leven met de gedachte dat degene die jou of je familie pijn heeft gedaan, nog steeds vrij rondloopt. Dat je hem zomaar tegen kan komen. Diezelfde straffeloosheid maakt het moeilijk om de oorlog los te laten of af te sluiten.

Tegelijkertijd lijken ook bepaalde aspecten van die oorlog in de vergetelheid te worden gedrukt. Ik weet nog hoe ik schrok toen onze 20-jarige chauffeur Andrew (die inmiddels ontslagen is omdat hij Ayo’s auto stiekem als taxi gebruikte) over Charles Taylor zei: ik hoop dat mijn president vrij komt. Toen ik hier later over doorvroeg aan Jonathan, zei hij dat Taylor nog steeds populair is. Puur vanuit een economische gedachte: toen hij de baas was, was de rijst goedkoop. En hij is dan wel veroordeeld, dat was voor zijn acties in Sierra Leone, niet voor wat hier is gebeurd. Als Charles Taylor zich volgend jaar verkiesbaar zou stellen, zegt Jonathan, zou hij winnen. ‘He killed my ma, he killed my pa, but I will vote for him’, was ook de veelgehoorde kreet tijdens zijn campagne na de eerste burgeroorlog in 1997. En hij won. Love of liberty, maar lack of money.

Gelukkig is een herhaling van dit scenario niet realistisch voor een man die voor de rest van zijn leven achter de tralies zit. Wie president Ellen Johnson Sirleaf wel gaat opvolgen, weet ik niet. Ik weet alleen dat half Monrovia hoopt dat alle projecten die ze gestart heeft dit jaar nog afkomen. Anders blijft al het werk liggen terwijl de nieuwe president zijn eigen projecten start, zegt men. Zo kom je natuurlijk nooit vooruit.

Ook dankzij ons Nederlandse bezoek heb ik de afgelopen weekenden een ongelooflijke luxe mogen ervaren: een warme douche, heerlijke koffie, een fantastische sushi-maaltijd in Mamba Point Hotel en toeristische uitstapjes. Naar onder andere Firestone, de grootste rubberplantage ter wereld, en het Ducor Hotel, het eerste – en meest luxe - hotel in Monrovia waarvan sinds de oorlog slechts nog een ruïne over is, maar waarvandaan je een prachtig uitzicht over de stad hebt. Het hotelgeraamte ademt vergane glorie, de vervallen liftschachten en het mossige zwembad herinneren aan de hoogtijdagen.

Allemaal met dank aan Stanley en Jannie, die zo gastvrij zijn hun huis in Sinkor voor mij open te stellen en zelfs de moeite nemen om mij wat van het land te laten zien. Het is ook wel fijn dat ik Bukky en Ayo niet het hele weekend tot last hoef te zijn met al mijn energie.
Het is mooi om te zien wat Stanley en Jannie hier bijdragen: ze hebben verschillende mensen in dienst, zowel thuis als op hun eigen rubberplantage, en helpen hen voor hun gezin te zorgen. Naast het tekort schietende onderwijs is gebrek aan werkgelegenheid een groot obstakel voor de Liberiaanse vooruitgang.
In MF’s vooruitgang lijkt wel schot te zitten. Er mag dan wel lack of money zijn, hoe meer mensen Bukky en ik ontmoeten, hoe meer het ons duidelijk wordt dat er echt wel potjes zijn om MF-activiteiten uit te sponsoren zodra we onze registratie in Liberia rond hebben. Unicef en ECOWAS hebben zich al welwillend getoond, dus zaak is dat Bukky en ik zo snel mogelijk proposals klaar hebben om toe te slaan na de launch, als MF nog vers in ieders gedachten zit. De renovatie van de Damiefa-school is een van de projecten die ik kansrijk inzie: het gebouw staat er, goede scholen zijn hier altijd nodig. Er wordt enthousiast op gereageerd. En misschien helpt een herleving van die school ook Tonia’s vader verder met het verwerken van zijn verdriet. Al is het maar een beetje. 

About getting and seizing opportunities

Every morning here at the office begins with 'devotion': all participants stand in a circle, they clap and sing to God. God is huge here, and I can understand that. The government is corrupt, employers are hard to find, the school system leaves lot to be desired. You have to be able to rely on something.

In the West it is sometimes easy to think everything is malleable, but here I realize every day that the circumstances in which you find yourself and the opportunities you get, are far outside the sphere of human influence.

I noticed this when I helped Kids Club volunteer Augustine with his application to an American scholarship for African youth. His greatest professional achievement? That he finished high school. Nobody could pay for his schooling, but by working as a security guard when his young age actually made it illegal, he could earn the money himself. So much perseverance and strength, and what is there to show for it on your resumé? High school diploma. [In the West] we consider it, so to speak, a failure if you have only held one board membership function during your dual bachelor. How much we take for granted.

That does not mean people are not responsible for the opportunities they seize, or the opportunities they exploit. And that too is a problem in Liberia, as I wrote earlier. Many young people do not go to school, rather choosing to spend each day scraping together enough to buy their own meals.

That does not apply to everyone, of course. Jonathan, Bukky's live-in friend, proudly showed me his certificates and commendations from high school, which he keeps between the pages of a book. He was born in a village in Bong County, where witchcraft was practised and where he saw devils dancing until they were as big as houses. Now he lives in Monrovia and is trying to establish an NGO with a friend.

He loves Liberia because it's free, he says. You can go wherever you want. When I point out that Bukky makes me keep a firm grip on my bag as we drive through some parts of Monrovia with the doors locked, he admits that there is a lot of crime. According to him, it is often the people who fought in the war. As a child they had a gun pressed into their hands, and they could get everything they desired. Now they know of no other way to get money.

Jonathan really wants to build a good life for himself. He makes sure that he does not hang out with people of his age who just roam the streets. That attitude is contagious, he says, much like smoking. Yet, he's nice to everyone. 'Cause what if I need them in the future, I don't want them to think badly of me." Ideally, if he could get the money, he would go abroad to study, and return to Liberia with a good degree to get a job.

Not everyone shares that dream. The motivation of the pastry students sometimes leaves something to be desired. Last Monday, exams were supposed to start, but they had only practiced bread and pastry, no catering - rice dishes, meat and salads, which just about make up half of the curriculum. Because these products cannot be sold after production, the students have to pay for the purchase of materials for these practice sessions. They failed to do so. Bukky repeatedly pointed this out to them. In vain.

   

When the students arrive on Monday expecting to take the banana bread exam, what they get instead is a sermon from Bukky. We pay for your training, and you take it for granted. The next two days put your money together and practice, if necessary, until late at night. If not, you can leave now.

The students are very impressed, and a few hours later, everyone is cutting into purchased onions, cooking rice and marinating chicken. A very brave student dares ask if they really can't have the day off on Thursday (a public holiday, Thanksgiving) but Bukky holds firm. The result is that the office starts to smell delicious and by 5 pm the red Jollof Rice, Fried Rice and Fried Chicken are ready.

 

The soap students have been motivated from the start, and bring their own materials for the individual tests. Some travel far beyond Monrovia on weekends to sell the products they made. 

The past week I spent a lot of time photographing and filming the soap making process at the request of Tonia, and I noticed that they encounter other issues. The locally manufactured stamping machine that puts "MF Soap” on the soap blocks, forces the still-soft, rectangular-cut blocks out of shape. In addition, they don't have good packaging materials. With a clean, straight cut and attractive packaging, they could significantly increase the price of their products. Now, you don't even pay fifty cents for a block of soap or bag of washing powder, as I noticed when I too decided to purchase some.

 

Luckily, it was easy to motivate students from both vocational courses to attend the Women's Club that meets once a month to discuss "women's issues". This time the discussion centered around health. Stella Subah, a midwife, talks about diabetes, high blood pressure and uterine cysts. Around 25 women listen interestedly while Mrs. Subah tries, in as simple terms as possible, to explain the diseases, how to prevent them and how, if you have it, to live with it.

At question time, I understand how important these meetings are. Everyone incessantly asks questions, sometimes about things we can't imagine ever asking questions about. If diabetes is transmitted sexually, for example, or if it is possible for several women in one family to have cysts. Afterwards Bukky encourages them to put that which they've learned into practice. "That's the difference between the West and us: there, if they learn something, they do something with it."

  

Inviting people to the launch of Mineke Foundation Liberia is going well. We get positive responses, and the resident representative of the United Nations Population Fund (UNFPA) has helped us a lot, giving us many names and contact information. He wants the best for Mineke Foundation; I suspect this is partly thanks to Bukky. She makes a good impression on people. Bukky is persistent; if she has to travel to a person's office three times before she can speak to him or her, she does that. She knows exactly who is out of the country and when is the best time to call or email. So yes, people remember her.

Still, the launch on December 8 remains exciting. I have seen the location, it's very light and big enough for 150 people, but you never know who ultimately really will be present. For example, we understood from the UNFPA representative that the Minister of Gender, who had promised to be a speaker, might be out of the country on December 8.

But it's not all work. We spent the weekend at the beach, at Kendeja Beach Resort. It was very nice but also very strange: neatly raked, no dirt or mud, and there were more white people than I've seen together in recent weeks, except perhaps in the expensive supermarket in Mamba Point. I took a forbidden swim in the ocean, even though it really is much too wild for that. I could not resist, but I remained in the surf and made sure every wave pushed me towards the coast. I have never felt the Atlantic Ocean this warm before.

 

A visit to the hairdresser for Bukky's new fake hair was an adventure in itself - almost no woman wears her hair natural, and the wildest creations are glued, sewn and woven onto heads here.

Bukky and Ayo also took me to visit a friend who lives in Dabwe Town. While enjoying a beer, we talked about the crappy driver they had all employed for a month, about General Butt Naked, one of the warlords who murdered people during the war while naked, and who now tours the country as a priest, and about Liberia. One of those in our company, Moses, listens with interest to our story about Mineke Foundation, and then offers his opinions.

Liberians are African nor American. They do not know where they come from, and they do not know where they are going. There is no direction, no purpose. There is no Liberian identity. Therefore, our vocational training can only be successful if attention is also paid to the future, Moses stresses. Okay, you can make soap, you can bake bread. But then what? The mindset has to change too, people need to learn to invest in their future.

I partly recognize his story, but also find him quite stern. Although this process is one of trial and error, there really are people who want to work. And even if there are only a few, if, thanks to MF they find the means to realize their dreams, as far as I am concerned, we will have succeeded.

Let's not forget what Liberia has been through. As Mary puts it: "People here were traumatized by the war, and then Ebola came on top of that." She tells me how the whole team went from door to door to encourage people to wash their hands and watch what they ate, but it was difficult. "How do you tell a poor person who has just managed to get some food, that he should not eat the meat on his plate?"

Bukky tells of how afraid she sometimes was for Daniel, who is very social and gets picked up and hugged by everyone. She tells me about how Dabwe Wiah had to walk from Waterside Market to Dabwe Town because he was sweating and no taxi dared take him because they were afraid he might be infected. And about a message that appeared on Facebook as a joke, that you could cure Ebola by eating a cup of salt every night at 1 am. It was taken very seriously, and several people died from a salt surplus. They were Nigerians who had not even been near Ebola patients.

The fear of Ebola has not completely dissipated, as you'll notice when you walk into a business or organization. You always have to wash your hands, and often your temperature is taken by a guard. Mine too. Because, as one of them once muttered, "It's the white people that are fixing it."

Over kansen krijgen en kansen willen grijpen

Iedere ochtend begint hier op kantoor met ‘devotion’: alle aanwezigen gaan in een kring staan, ze klappen en zingen naar God. God is enorm hier, en ik kan dat ergens wel begrijpen. De overheid is corrupt, werkgevers zijn moeilijk te vinden, het schoolsysteem laat zwaar te wensen over. Je moet toch ergens op kunnen vertrouwen.

In het westen is het soms gemakkelijk om alles als maakbaar te beschouwen, maar hier realiseer ik me iedere dag dat de omstandigheden waarin je je bevindt en de kansen die je krijgt, buiten de menselijke macht liggen.

Dat merkte ik toen ik Kids Club-vrijwilliger Augustine hielp met zijn aanmelding voor een Amerikaanse beurs voor Afrikaanse jongeren. Zijn grootste professionele prestatie? Dat hij de middelbare school heeft afgemaakt. Niemand kon voor hem betalen, maar door als beveiliger te gaan werken, terwijl zijn jonge leeftijd dat eigenlijk nog niet toeliet, kon hij zelf het geld bij elkaar krijgen. Zoveel doorzettingsvermogen en kracht, en wat staat er op je cv? Middelbare school. Wij vinden het bij wijze van spreken al een afgang als je maar één bestuursfunctie tijdens je dubbele bachelor hebt gedaan. Wat nemen wij veel voor lief.

Dat betekent niet dat mensen niet zelf verantwoordelijk zijn voor de kansen die ze grijpen, de mogelijkheden die ze benutten. En ook dat is een probleem in Liberia, zoals ik eerder schreef. Veel jongeren gaan niet naar school, kiezen ervoor elke dag hun maaltje bij elkaar te schrapen.

Dat geldt niet voor iedereen, natuurlijk. Jonathan, Bukky’s inwonende vriend, liet me trots zijn certificaten en eervolle vermeldingen van de middelbare school zien, die hij bewaart tussen de bladzijden van een boek. Hij is geboren in een dorp in Bong County, waar nog aan hekserij werd gedaan en waar hij duivels zag dansen tot ze zo groot waren als huizen. Nu woont hij in Monrovia en probeert hij met een vriend een ngo op te zetten.

Hij houdt van Liberia, want het is hier vrij, zegt hij. Je kan gaan en staan waar je wil. Als ik hem wijs op het feit dat ik van Bukky altijd mijn tas stevig beet moet houden als we door bepaalde delen van Monrovia rijden met de deuren op slot, geeft hij toe dat er veel criminaliteit is. Volgens hem zijn het vaak de jongens die in de oorlog hebben gevochten. Als kind kregen ze een geweer in hun handen gedrukt, en konden ze alles krijgen. Nu weten ze geen andere manier om aan geld te komen.

Jonathan wil zo graag een goed leven voor zichzelf opbouwen dat hij zorgt dat hij niet omgaat met mensen van zijn leeftijd die maar wat over straat zwerven. Die houding is aanstekelijk, zegt hij, zoals roken. Toch is hij aardig tegen iedereen. ‘Want stel dat ik ze in de toekomst nodig heb, dan mogen ze niets slechts over me denken.’ Het liefst, als hij het geld bij elkaar krijg, zou hij in het buitenland studeren, en met een goed diploma terug naar Liberia komen om te werken.

Niet iedereen deelt die droom. De motivatie van de bakkerscursisten laat soms wat te wensen over. Afgelopen maandag zouden de examens beginnen, maar ze hadden alleen nog maar brood en banket geoefend, geen catering – rijstgerechten, vlees en salades, die zo ongeveer de helft van het curriculum uitmaken. Omdat deze producten niet verkoopbaar zijn, moesten de cursisten zelf geld aanleveren voor de aanschaf van materialen voor deze oefensessies, en dat hebben ze verzuimd. Bukky heeft ze er meermaals tevergeefs op gewezen.

 

Wanneer de cursisten op maandag arriveren in de veronderstelling het bananenbrood-examen af te leggen, staat ze een donderpreek van Bukky te wachten. Wij betalen jullie training, en jullie nemen het voor lief. De komende twee dagen leggen jullie geld bij elkaar en oefenen, desnoods tot ’s avonds laat. En anders kun je gaan.

De cursisten zijn erg onder de indruk, en een paar uur later staat iedereen de zelf gekochte uien te snijden, de rijst te koken en de kip te marineren. Een enkeling durft nog te vragen of ze echt geen vrij mogen donderdag (een feestdag, Thanksgiving) maar Bukky houdt voet bij stuk. Het resultaat mag er zijn: het kantoor begint heerlijk te ruiken en om vijf uur staan de roodgekleurde Jollof Rice, de Fried Rice en Fried Chicken klaar.

  

De zeepcursisten zijn vanaf het begin al gemotiveerd, en nemen hun eigen materialen voor de individuele toetsen mee. Sommigen reizen in het weekend ver buiten Monrovia om de producten te verkopen. De laatste week heb ik veel tijd besteed aan het fotograferen en filmen van het zeepmaakproces op verzoek van Tonia, en merk dat zij weer tegen andere zaken aanlopen. Het lokaal gefabriceerde stempelapparaat, dat ‘MF Soap’ op de zeepblokken drukt, duwt de zachte, recht gesneden blokken uit vorm. Daarnaast hebben ze geen goede verpakkingsmaterialen. Met een nette, rechte snede en aantrekkelijk omhulsel zouden ze de prijs van hun producten aanzienlijk omhoog kunnen gooien. Je betaalt nu nog geen vijftig cent voor een blok zeep of een zakje waspoeder, merkte ik toen ik ook maar tot aanschaf over besloot te gaan.

Voor de Women’s Club die eens per maand samenkomt om over een ‘vrouwenissue’ te praten waren cursisten van beide opleidingen gelukkig te motiveren. Dit keer ging het over gezondheid. Vroedvrouw Stella Subah komt vertellen over diabetes, hoge bloedruk en baarmoedercystes. Zo’n 25 vrouwen luisteren geïnteresseerd terwijl Mrs. Subah zo simpel mogelijk probeert uit te leggen wat de ziektes inhouden, hoe je ze kunt voorkomen en hoe je, als je het eenmaal hebt, ermee kunt leven.

Bij het vragenuurtje merk ik hoe belangrijk deze bijeenkomsten zijn. Iedereen vraagt honderduit, soms dingen waarvan wij ons niet kunnen voorstellen dat je je dat afvraagt. Of diabetes seksueel overdraagbaar is, bijvoorbeeld, en of meerdere vrouwen in de familie cystes kunnen hebben. Na afloop spoort Bukky ze aan het geleerde ook echt in de praktijk te brengen. ‘Dat is het verschil tussen het westen en ons: als ze daar iets leren, dan doen ze er wat mee.’

  

Het uitnodigen van mensen voor de lancering voor Mineke Foundation Liberia gaat de goede kant op. We krijgen positieve reacties, en de resident representative van het United Nations Population Fund (UNFPA) heeft ons aan veel namen en contactgegevens geholpen. Hij heeft het beste met Mineke Foundation voor, ik vermoed deels dankzij Bukky. Zij laat een goede indruk achter op mensen. Bukky is volhardend, als ze drie keer naar iemands kantoor moet komen voordat ze hem te spreken krijgt, dan doet ze dat. Ze weet precies wie wanneer het land uit is en wanneer ze het best kan bellen of mailen. Zo onthouden ze je wel.

Toch blijft de lancering op 8 december spannend. Ik heb de locatie gezien, hij is mooi licht en groot genoeg voor 150 mensen, maar je weet nooit wie er uiteindelijk echt komen. Zo begrepen we van de UNFPA-representative dat de minister van Gender, die toegezegd had te komen spreken, het land uit is op 8 december.

Het is niet alleen maar werk wat de klok slaat. Zo zijn we in het weekend naar het strand geweest, bij Kendeja Beach Resort. Naast heel lekker was dat ook heel vreemd: het was keurig aangeharkt, nergens vuil of modder, en er lagen meer witte mensen dan ik in de afgelopen weken bij elkaar heb gezien, behalve misschien in de dure supermarkt in Mamba Point. Stiekem heb ik even in zee gezwommen, hoewel hij daar eigenlijk te wild voor is. Ik kon het niet laten, maar ik ben in de branding gebleven en zorgde dat elke golf me richting de kust duwde. Ik heb de Atlantische Oceaan nog nooit zo warm meegemaakt.

  

Een bezoekje aan de kapper voor Bukky’s nieuwe nephaar was ook een avontuur – bijna geen enkele vrouw draagt haar haren natuurlijk, en de meest wilde creaties worden hier op hoofden geplakt, genaaid en gevlochten.

Ook hebben Bukky en Ayo me meegenomen naar een kennis van hen, die aan het begin van Dabwe Town woont. Onder het genot van een biertje spreken we over de waardeloze chauffeur die ze allemaal een maand in dienst hadden gehad, over general Butt Naked, een van de warlords die tijdens de oorlog naakt mensen vermoordde en nu als priester door het land trekt, en over Liberia. Een van de aanwezigen in ons gezelschap, Moses, luistert geïnteresseerd naar ons verhaal over Mineke Foundation, en steekt dan van wal.

Liberianen zijn niet Afrikaans en niet Amerikaans. Ze weten niet waar ze vandaan komen, en ze weten niet waar ze naartoe gaan. Er is geen richting, geen doel. Er is geen Liberiaanse identiteit.

Daarom kunnen onze trainingen alleen succesvol zijn als er ook aandacht uitgaat naar de toekomst, drukt Moses ons op het hart. Oké, je kunt zeep maken, je kunt brood bakken. En dan? De ‘mindset’ moet veranderen, mensen moeten willen leren investeren in hun toekomst.

Ik herken zijn verhaal deels, maar vind hem ook streng. Ook al gaat het soms met horten en stoten, er zijn echt mensen die willen werken. En al zijn het er maar een paar, als zij dankzij MF de middelen vinden om hun dromen te verwezenlijken, zijn we wat mij betreft geslaagd.

Laten we niet vergeten waar Liberia doorheen is gegaan. Zoals Mary het omschrijft: ‘Mensen waren hier al getraumatiseerd door de oorlog, en toen kwam ebola daar nog eens bovenop.’ Ze vertelt hoe het hele team langs de deuren ging om mensen te stimuleren hun handen te wassen en op hun eten te letten, maar het was moeilijk. ‘Probeer maar tegen een straatarm persoon die met moeite voedsel bij elkaar heeft weten te krijgen, te vertellen dat hij het vlees op zijn bord niet mag opeten.’

Bukky vertelt hoe bang ze soms was voor Daniel, die ontzettend sociaal is en door iedereen werd opgepakt en geknuffeld. Ze vertelt over Dabwe Wiah, die vanaf Waterside Market naar Dabwe Town moest lopen, omdat hij zweette en geen enkele taxi hem mee durfde te nemen vanwege besmettelijkheid. En over een bericht dat als grap op Facebook verscheen, dat je kon genezen van ebola door iedere nacht om 1 uur een kop zout te drinken. Het werd bloedserieus genomen, en meerdere mensen stierven aan het gevolg van een zoutoverschot. Dat waren Nigerianen die niet eens in de buurt van ebola-patiënten waren geweest.

Dat de ebola-angst nog niet helemaal weg is, merk je als je bedrijven of organisaties binnen wil lopen. Je moet altijd je handen wassen, en vaak wordt je temperatuur gemeten door een bewaker. Ook die van mij. Want, mompelde één van hen eens, ‘It’s the white people that are fixing it’.